Wraz z zawarciem małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje majątek wspólny, mający charakter tzw. współwłasności łącznej. Do jego składników będą zaliczane co do zasady wszelkie przedmioty majątkowe nabyte wspólnie przez małżonków albo przez jedno z nich w trakcie trwania małżeństwa.
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w odniesieniu do majątku wspólnego mają na celu zapewnienie jego trwałości. Przejawia się to chociażby w treści art. 35 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Wynika to z faktu, iż w czasie trwania małżeństwa, nie ma ustalonych udziałów małżonków w tym majątku.
Wedle art. 34[1] kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka. Innymi słowy, majątek wspólny należy do obojga małżonków i trwa wraz z małżeństwem. To oznacza, że do czasu ustania małżeństwa małżonkowie gromadzą majątek wspólny a faktu tego nie zmienia również trwająca sprawa rozwodowa. Wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami istnieje aż do uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.
Osobną kwestią jest możliwość posiadania majątku osobistego dla każdego ze współmałżonków. Składniki majątkowe przekazane wskazanemu małżonkowi w ramach darowizny lub spadku wchodzą w skład majątku osobistego. Fakt ten ma istotne znaczenie przy rozwodzie, którego następstwem będzie podział majątku wspólnego. Podział ten bowiem nie obejmuje składników majątkowych, które wchodzą w skład majątku osobistego.
Inny przypadek ustania małżeńskiej wspólności majątkowej stanowi ustanowienie rozdzielności majątkowej współmałżonków. Jak wspomniano powyżej, przedmioty majątkowe nabyte w związku ze spadkobraniem lub darowizną co do zasady nie wchodząc do majątku wspólnego, nie będą podlegały czynnościom rozdzielności majątkowej.
Małżonkowie mogą na mocy umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Każdy z małżonków oprócz majątku nabytego po zawarciu umowy, zachowuje również majątek nabyty przed zawarciem umowy. Majątek nabyty przed zawarciem umowy należy do majątku osobistego małżonka natomiast majątek wspólny przekształca się we współwłasność ułamkową. Po podpisaniu intercyzy każdy z małżonków samodzielnie i swobodnie pomnaża swój majątek oraz nim zarządza. Małżonek nie ma prawa sprzeciwiać się rozporządzeniom w stosunku do składników majątku odrębnego dokonywanym przez drugiego z małżonków. Nie ma także obowiązku informowania drugiego małżonka o stanie majątku, ani zaciągniętych zobowiązaniach.
Problematyka rozdzielności majątkowej oraz podziału majątku także jest mediowana. Gdy nastroje pomiędzy małżonkami oraz sytuacja związku tego wymaga para może skorzystać z tej alternatywnej formy porozumienia się, co jak wiemy nie jest łatwe, gdy rozmowy dotyczą finansów. Mediacje majątkowe pomiędzy małżonkami dotyczące tych kwestii, uzgodnione i zapisane w formie ugody mediacyjnej, wymagają ponadto sporządzenia aktu notarialnego u notariusza lub zatwierdzenia ugody przez Sąd. Wniosek o podział majątku wspólnego składa się do wydziału cywilnego sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku.
Opracowanie: Beata Godlewska-mediator sądowy